İsmet İnönü (1884–1973)
İsmet İnönü, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ve erken dönemlerinde önemli roller üstlenmiş bir asker, siyasetçi ve devlet adamıdır. Türkiye’nin ikinci Cumhurbaşkanı ve "Milli Şef" unvanıyla tanınır. İşte hayatının önemli dönüm noktaları:
Erken Yaşam ve Eğitim
- Doğum: 24 Eylül 1884, İzmir.
- Babası Hacı Reşit Bey gümrük memuruydu; annesi Cevriye Hanım ev hanımıydı.
- İlk ve orta öğrenimini Sivas’ta tamamladıktan sonra İstanbul’daki Mühendishane-i Berrî-i Hümâyun (Kara Harp Okulu) ve Harp Akademisi’nde öğrenim gördü. 1903’te teğmen, 1906’da kurmay yüzbaşı olarak mezun oldu.
Askeri Kariyer
- Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında çeşitli görevlerde bulundu. Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşı’nda önemli roller üstlendi.
- Milli Mücadele Dönemi:
- 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) katıldı.
- İnönü Muharebeleri (I. ve II.) sırasında Yunan kuvvetlerine karşı zafer kazandı, bu başarıları ona "İnönü" soyadını kazandırdı.
Cumhuriyet Dönemi
- Lozan Barış Antlaşması (1923): İsmet İnönü, Lozan’da Türkiye’yi temsil etti. Bu antlaşma, modern Türkiye’nin uluslararası alanda tanınmasını sağladı.
- Başbakanlık (1923–1937): Mustafa Kemal Atatürk’ün en yakın çalışma arkadaşlarından biri olarak Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki reformların uygulanmasında etkili oldu.
Cumhurbaşkanlığı (1938–1950)
- Atatürk’ün vefatından sonra 11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçildi.
- II. Dünya Savaşı Dönemi: Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başardı. Ancak bu dönemde ekonomik sıkıntılar yaşandı.
- Çok Partili Hayata Geçiş: Demokratik reformların önünü açtı. 1946’da çok partili seçimlere geçildi. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’nin kazanmasıyla Cumhurbaşkanlığını bıraktı.
Sonraki Yıllar
- 1950–1960 arasında muhalefet lideri olarak siyasi yaşamını sürdürdü. 1961 Anayasası’nın hazırlanmasında etkili oldu.
- 1972’de aktif siyasetten çekildi.
Ölüm
- 25 Aralık 1973’te, Ankara’da hayatını kaybetti. Anıtkabir’de Mustafa Kemal Atatürk’ün karşısında yer alan bir alana defnedildi.
Kişisel Hayatı
- Eşi Mevhibe Hanım ile 1916’da evlendi. Bu evlilikten üç çocuğu oldu: Ömer, Erdal ve Engin.
Mirası
İsmet İnönü, Türkiye’nin modernleşme sürecinde Atatürk’ten sonra gelen en etkili figürlerden biri olarak kabul edilir. Askeri başarıları, diplomatik liderliği ve siyasal hamleleriyle Türk tarihinin en önemli şahsiyetlerinden biri olmuştur.
